Η αγωνία του 6-pack: πώς η εικόνα σώματος επηρεάζει τους άνδρες και τι μπορούν να κάνουν για αυτό
Γράφει ο Γιώργος Νικολάου, ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής, επιστημονικός συνεργάτης ιατρείου παχυσαρκίας ΠΓΝ ΑΧΕΠΑ.
Όχι. Η δουλειά της επιστήμης δεν είναι να μας παρουσιάζει δυσνόητα νούμερα και μελέτες, αλλά να μας βοηθά να καταλάβουμε καλύτερα τον κόσμο μας. Και αν έπρεπε να αναφέρουμε 1 φράση για το τι χαρακτηρίζει τον κόσμο μας, αν είμαστε άνδρες και ζούμε στο 2020, τότε αυτή μπορεί να είναι μόνο μία: Social media.
Είτε είναι το Instagram, είτε άλλα μέσα, ζούμε πια μεγάλο μέρος της ημέρας μας μέσα από αυτά. Ακόμα κι αν δε συμμετέχουμε ενεργά με δημοσιεύσεις ή παρακολούθησή τους, το περιεχόμενό τους καθορίζει σε μεγάλο βαθμό πολλές παραμέτρους της ζωής μας, είτε το θέλουμε, είτε όχι. Και αν θέλουμε να μιλήσουμε για την εικόνα, δε νομίζω πως μπορεί κάποιος να αναφέρει μια πιο ισχυρή σχέση: Η εικόνα του εαυτού μας, της καθημερινότητάς μας, των σχέσεών μας και των δραστηριοτήτων μας, καθορίζεται πλέον από τον “κοινωνικό μέσο όρο” των social.
Το πρότυπο της ανδρικής ομορφιάς
Επηρεασμένο από αυτόν τον κατακλυσμό εικόνων που έχουμε, είτε μέσω των κοινωνικών δικτύων, είτε μέσω της διαφήμισης και των τμημάτων marketing όλων όσων προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες για άνδρες, το ανδρικό πρότυπο ομορφιάς έχει αλλάξει τελευταία.
Έχει αρχίσει να κάνει σετ με λίγες επαναλήψεις, να τρώει κοτόπουλο και ασπράδια ή μπάρες και shake πρωτεΐνης, να παίρνει μυϊκό όγκο δηλαδή. Αυτό τουλάχιστον λέει ο δείκτης ανδρικής ομορφιάς, που είναι …. το Hollywood. Οι άνδρες τα τελευταία 10-15 χρόνια, δείχνουν μια συστηματική τάση προς μεγαλύτερη μυϊκή μάζα, με την απαραίτητη μείωση λίπους φυσικά, ώστε να φαίνεται κιόλας. Γιατί μύες που δε φαίνονται, δε μετράνε πολύ…
Φαίνεται πως έχει έρθει πλέον αυτή η στιγμή, οι άνδρες να λουστούν αυτά που κορόιδευαν στις γυναίκες τις προηγούμενες λίγες δεκαετίες. Τότε, το θηλυκό πρότυπο με τις παραξενιές του ήταν αυτό που ταλαιπωρούσε τις γυναίκες, τις έστελνε αναγκαστικά σε αισθητικούς και ένα σωρό μέρη για να φροντίσουν την εικόνα τους, τη στιγμή που οι άντρες ήταν λίγο πολύ αραχτοί και ήσυχοι, χωρίς κάποιον να τους βάζει ψηλά τον πήχη. Αχ, και να ήξεραν τότε τι θα ακολουθούσε!
Θα μου πείτε, “ποιος σου είπε ρε φίλε ότι εμένα αυτό με ενοχλεί; Ότι κάνω αγγαρεία όταν πηγαίνω γυμναστήριο; Ότι κάνω αποτρίχωση με το ζόρι;”. Σωστά, θα πω. Προφανώς και υπάρχει πάντα η περίπτωση όλα αυτά να μας εκφράζουν πολύ και να είναι ένα θετικό κομμάτι του ποιοι είμαστε. Όμως, υπάρχει ένα μικρό πρόβλημα: θυμάστε που λέγαμε για την επιστήμη πριν; Η επιστήμη λοιπόν μίλησε. Και αυτό που λέει, είναι ότι συχνά η φροντίδα του εαυτού και της εικόνας μας, δε γίνεται επειδή μας αρέσει. Ούτε είναι μια ευχάριστη διαδικασία. Συχνά γίνεται εμμονικά ή υπερβολικά, κουραστικά, με δυσφορία ή με θλίψη. Και ο λόγος είναι απλός: σήμερα, περισσότερο από άλλοτε, υπάρχει μεγάλη απόσταση ανάμεσα στην πραγματική εικόνα μας και την ιδανική, αυτή που θα θέλαμε να έχουμε. Έτσι, σήμερα, γυναίκες και άνδρες είναι αποδεδειγμένα λιγότερο ευτυχισμένοι με την εικόνα τους.
Πώς επηρεάζει τους άνδρες ένα σκληρό πρότυπο;
Σήμερα λοιπόν, που το πρότυπο ανδρικής ομορφιάς είναι μια εικόνα – όχι εύκολη να την πετύχει κάποιος, το πιθανότερο είναι να μη μοιάζουμε πολύ στον ιδανικό άνδρα. Για την ακρίβεια, φαίνεται πως μια τέτοια ομοιότητα ισχύει μόνο για ένα απειροελάχιστο 1% των ανδρών στο δυτικό κόσμο. Μόνο τόσοι πιστεύουν ότι έχουν ήδη φτάσει σε αυτό το σημείο και νιώθουν πολύ περήφανοι για την εικόνα τους. Οι υπόλοιποι, μοιράζονται από το “μέτρια περήφανοι”, μέχρι το άλλο άκρο αυτού του φάσματος, που βρίσκουμε όσους έχουν αυτό που ονομάζουμε “body dissatisfaction” ή αλλιώς δυσαρέσκεια εικόνας σώματος. Προσοχή: το φάσμα αυτό δεν είναι το φάσμα Ultra fit – πιλάφι. Είναι το φάσμα “Πολύ ευχαριστημένος” – “καθόλου ευχαριστημένος” από την εικόνα σώματος. Και, πιστέψτε με, δε συμπίπτουν. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί άνδρες σήμερα, που ενώ είναι πολύ κοντά στο Ultra fit, βρίσκονται ταυτόχρονα και πολύ κοντά στο “καθόλου ευχαριστημένος”.
Όπως ίσως ήδη μαντεύετε, η κακή εικόνα σώματος ενός άνδρα, ειδικά αν δεν έχει και καλό λόγο να υφίσταται, οδηγεί σε μια σειρά προβλήματα: υπερβολικές συμπεριφορές “βελτίωσης της εικόνας”, κακή αυτοεκτίμηση, μεγαλύτερη συχνότητα καταθλιπτικών συμπτωμάτων και διαπροσωπικών προβλημάτων. Να σας θυμίσω, πως παρόμοιος μηχανισμός αποτελεί κεντρικό σημείο σε αρκετές διαταραχές πρόσληψης τροφής, όπως η νευρογενής ανορεξία. Τέλος, φαίνεται από έμμεσα ερευνητικά δεδομένα, ότι οι παραπάνω παράγοντες με τη σειρά τους εμποδίζουν το άτομο να έχει μια επιτυχημένη και υγιή ακαδημαϊκή και επαγγελματική εξέλιξη, λειτουργούν σαν τη σιδερένια μπάλα δεμένη στο πόδι του με ποικίλους τρόπους. Καθόλου περίεργο, αν σκεφτούμε τις προκαταλήψεις μας γύρω από την εικόνα σώματος και πώς αυτή επηρεάζει τις πεποιθήσεις μας για κάποιον.
Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να προστατευθεί;
Σε ένα περιβάλλον που με βεβαιότητα δημιουργεί μια τέτοιου είδους πίεση στον ανδρικό πληθυσμό, είναι κατ’ αρχάς περίεργο το ότι κανείς σχεδόν δε συζητάει για το πρόβλημα. Πέρα από το τι μπορεί να γίνει όμως συνολικά για αυτό το θέμα, σίγουρα ο καθένας έχει μερικές καλές επιλογές:
- Αντίσταση στην πίεση (Viva la revolution). Μια προσωπική επιλογή, το να μην αφιερώσεις τη ζωή σου ολόκληρη στο να διορθώσεις ένα “κακό σώμα”, αλλά να είσαι χαρούμενος με τα καλά του και τα κακά του, είναι ίσως η πιο αποτελεσματική αντίσταση σε αυτήν την πίεση. Χωρίς, φυσικά, να σημαίνει ότι θα φτάσουμε στο άλλο άκρο, να παρατήσουμε οποιαδήποτε φροντίδα της υγείας και της εμφάνισής μας…
- Αναγνώριση και έκφραση. Συχνά, η οπτική μας μπορεί να είναι αρκετά στενή. Το να αναγνωρίσουμε ότι όλο αυτό μπορεί να μας δημιουργεί πίεση ή δυσφορία και να το συζητήσουμε ανοιχτά με φίλους κλπ. είναι ένας τρόπος να αποκτήσουμε μια πιο διορατική οπτική.
- Ανοχή στην ευαλωτότητα. Μπορεί οι άνδρες να είναι το “ισχυρό φύλο” (θεωρητικά πάντα), αλλά κανείς δεν είπε ότι είμαστε μηχανές. Η αποδοχή των πιο αδύναμων σημείων μας, δίνει μια σημαντική δυνατότητα: αυτή του να μην είμαστε τέλειοι. Σημαντική, ώστε να αντέχουμε ένα λιγότερο-από-τέλειο σώμα.
- Αναζήτηση των πραγματικών “προβλημάτων”. Συχνά, το προφανές δεν είναι η καλύτερη εξήγηση. Πολλοί άνδρες, με βάση την εμπειρία στις ψυχοθεραπείες μου, επικεντρώνονται σε ένα “κακό σώμα”, ενώ κρύβουν μεγαλύτερα αγκάθια στο πλευρό τους. Η διευκρίνιση και επίλυση τέτοιων προβλημάτων, μπορεί να απομακρύνει το focus από ένα υποτίθεται κακό σώμα, αποκαθιστώντας το δίκαιο!
Συμπέρασμα
Σε ένα περιβάλλον που επενδύει υπερβολικά στο να μας κάνει, άντρες – γυναίκες, να νιώθουμε ότι κάτι δεν κάνουμε σωστά, δεν μπορούμε να μείνουμε πρόβατα. Στον κόσμο της εικόνας, χρειάζεται να φιλτράρουμε το υλικό που φτάνει στα μάτια μας. Ναι, ένα γυμνασμένο σώμα και μια υγιεινή διατροφή είναι βασικά σημάδια υγείας και φροντίδας, αλλά οι υπερβολές ποτέ δε βοήθησαν κανέναν, το αντίθετο. Γι’αυτό, χρειάζεται να βρούμε τη συνολική εσωτερική μας ισορροπία, για να μπορούμε έπειτα να έχουμε και μια υγιή, ωραία και ισορροπημένη σχέση με το σώμα μας.
