Γράφει η Αντιγόνη Κυπραίου
Λίγα λόγια για την ζάχαρη
Η ζάχαρη, γνωστή και ως σουκρόζη ή σακχαρόζη, είναι ένας δισακχαρίτης (υδατάνθρακας), ο οποίος αποτελείται από γλυκόζη και φρουκτόζη. Παράγεται από το ζαχαροκάλαμο και τα ζαχαρότευτλα και χρησιμοποιείται ευρέως ως γλυκαντική ουσία σε τρόφιμα και ποτά. Η παγκόσμια παραγωγή ζάχαρης το 2022/2023 ανερχόταν περίπου στους 180 εκατομμύρια τόνους, με την Βραζιλία να αποτελεί την χώρα με την μεγαλύτερη παραγωγή, παρέχοντας το 25% της παραγόμενης ποσότητας. Η παραγωγή της ζάχαρης στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ίδιο χρονικό διάστημα ανερχόταν περίπου στους 15 εκατομμύρια τόνους, παρέχοντας το 8% της παγκόσμιας παραγωγής.
Διατροφική αξία ζάχαρης
Η διατροφική αξία της ζάχαρης επηρεάζεται από τον βαθμό επεξεργασίας που έχει υποστεί. Η λευκή ζάχαρη υποβάλλεται σε μεγαλύτερη επεξεργασία για την απομάκρυνση της μελάσας, ενός παχύρευστου χυμού που προκύπτει στα πρώτα στάδια επεξεργασίας του ζαχαρότευτλου και ζαχαροκάλαμου. Αντιθέτως, ένα μέρος της μελάσας παραμένει στην καστανή ζάχαρη αποδίδοντας της το χαρακτηριστικό χρώμα και την πιο ιδιαίτερη γεύση της σε σύγκριση με την λευκή ζάχαρη. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται η διατροφική αξία της λευκής και καστανής ζάχαρης ανά 100 g τροφίμου.
Όπως φαίνεται στον παραπάνω πίνακα, οι διαφορές μεταξύ της λευκής και καστανής ζάχαρης όσον αφορά την θρεπτική τους αξία είναι μικρές. Συγκεκριμένα, σε αντίθεση με την λευκή ζάχαρη, η καστανή ζάχαρη περιέχει μικρές ποσότητες ορισμένων στοιχείων και βιταμινών.
Ζάχαρη και υγεία
Σύμφωνα με μια ανασκόπηση πολλών μετα-αναλύσεων και συστηματικών ανασκοπήσεων η αυξημένη πρόσληψη ελεύθερων ή προστιθέμενων σακχάρων (συμπεριλαμβάνεται η ζάχαρη), συμβάλλει στην αύξηση του κινδύνου για παχυσαρκία και καρδιομεταβολικά νοσήματα. Να σημειωθεί πως η παχυσαρκία, η οποία χαρακτηρίζεται από την αυξημένη εναπόθεση λίπους στο σώμα, αποτελεί από μόνη της παράγοντα κινδύνου για καρδιομεταβολικά νοσήματα. Το σώμα ενός ανθρώπου αποθηκεύει λίπος όταν βρίσκεται σε θετικό ενεργειακό ισοζύγιο, δηλαδή όταν η ενέργεια (θερμίδες) που λαμβάνει μέσω της διατροφής του υπερβαίνει την ενέργεια που δαπανά. Η ζάχαρη αποτελεί πηγή ενέργειας (θερμίδων) και συνεπώς, η αυξημένη πρόσληψη της μπορεί να οδηγήσει σε θετικό ενεργειακό ισοζύγιο, άρα μακροχρόνια σε παχυσαρκία, αυξάνοντας έμμεσα το κίνδυνο για εμφάνιση καρδιομεταβολικών νοσημάτων.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), η πρόσληψη ελεύθερων σακχάρων θα πρέπει να περιορίζεται σε λιγότερο από το 10% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης και ιδανικά στο 5% για πρόσθετα οφέλη στην υγεία.
Είναι η ζάχαρη εθιστική;
Τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε ζάχαρη είναι συνήθως τρόφιμα γευστικά, τα οποία προσφέρουν μια περιστασιακή ευχαρίστηση. Το γεγονός αυτό οδηγεί πολλούς ανθρώπους στην κατανάλωση τέτοιων τροφίμων έπειτα από μια δύσκολη ημέρα ή όταν νιώθουν την ανάγκη για επιβράβευση. Συνεπώς, δεν είναι δύσκολο τα τρόφιμά αυτά να αποτελέσουν μια αγαπημένη συνήθεια πολλών ανθρώπων. Η επίδραση που έχουν τα τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη στην διάθεσή μας και η ικανότητα τους να μετατρέπονται εύκολα σε μια αγαπημένη συνήθεια, έχει οδηγήσει στην πεποίθηση πως η ζάχαρη είναι εθιστική. Στην πραγματικότητα όμως, δεν υπάρχουν ισχυρά επιστημονικά δεδομένα που να αποδεικνύουν πως η ζάχαρη είναι εθιστική στον άνθρωπο.
Βιβλιογραφία
U.S Department of Agriculture, Agricultural Research Service. Production – Sugar. Available from: https://fas.usda.gov/data/production/commodity/0612000
U.S Department of Agriculture, Agricultural Research Service. FoodData Central. Available from:
https://fdc.nal.usda.gov
Huang Y, Chen Z, Chen B, Li J, Yuan X, Li J, Wang W, Dai T, Chen H, Wang Y, Wang R, Wang P, Guo J, Dong Q, Liu C, Wei Q, Cao D, Liu L. Dietary sugar consumption and health: umbrella review. BMJ. 2023 Apr 5;381:e071609.
Valenzuela PL, Carrera-Bastos P, Castillo-García A, Lieberman DE, Santos-Lozano A, Lucia A. Obesity and the risk of cardiometabolic diseases. Nat Rev Cardiol. 2023 Jul;20(7):475-494.
World Health Organization. Reducing free sugars intake in adults to reduce the risk of noncommunicable diseases. Available from: https://www.who.int/tools/elena/interventions/free-sugars-adults-ncds
Westwater ML, Fletcher PC, Ziauddeen H. Sugar addiction: the state of the science. Eur J Nutr. 2016 Nov;55(Suppl 2):55-69.
